دلکو چیست، از چه قطعاتی تشکیل شده و چگونه کار می‌کند؟

دلکو یکی از اجزای سیستم برق خودروهای قدیمی است که امروزه در کمتر اتومبیلی می‌توان آن را یافت. با این حال برخی نسخه‌های قدیمی پراید که کاربراتوری بودند و تیپ‌های مختلف پیکان همچنان از Distributor استفاده می‌کنند.

وجه نام‌گذاری دلکو در کشورمان نیز جالب است. این قطعه در انگلیسی توزیع کننده جریان برق خودرو نام دارد اما در کشورمان به نام دیگری معروف است. دلکو همانند پفک یا کیف سامسونت (سمسونایت) نام سازنده‌اش را جذب کرده است. شرکت آمریکایی دلکو الکترونیک یکی از سازندگان قطعه توزیع برق خودروهای کاربراتوری بود و به همین دلیل مشتریان ایرانی چنین قطعه‌ای را دلکو نام نهادند.

پیدایش دلکو

همان‌طور که در مقدمه مطلب اشاره کردیم، دلکو یا همان Distributor متعلق به خودروهای کاربراتوری است و بنابراین عمده بخش حیات آن به قرن بیستم باز می‌گردد. نخستین Distributor در سال 1910 روی کادیلاک مدل 30 نصب شد. دلکو تا زمان معرفی سیستم انژکتور و کامپیوتر خودرو، قطعه‌ای مهم و تاثیرگذار در اتومبیل‌ها محسوب می‌شد.

دلکو چه کاری انجام می‌دهد؟

وظیفه توزیع برق درون خودرو و جرقه زنی امروزه برعهده انژکتور و کامپیوتر خودرو قرار دارد. در گذشته این کار را دلکو و سیم کشی برق انجام می‌دادند. به بیان ساده وظیفه Distributor توزیع برق میان شمع‌ها خودرو و انجام جرقه زنی است.

دلکو علاوه بر توزیع جریان برق بین شمع‌ها برای جرقه زنی، زمان‌بندی انجام این کار را نیز برعهده دارد. Distributor با قطع و وصل کردن جریان برق، تعیین می‌کند که چه زمانی موتور شتاب بگیرد و چه زمانی آرام کار کند.

دلکو از چه قطعاتی تشکیل شده است؟

اگر بخواهیم دقیق‌تر پاسخ بدهیم که دلکو چیست؟‌ بایستی نگاهی به اجزای سازنده آن داشته باشیم. Distributor برای تنظیم جریان برق ورودی به شمع‌ها از یک مدار الکترونیکی پیچیده ساخته شده است. این مدار شامل خازن، پلاتین، چکش برق، صفحه Distributor ، فنر، زغال و اجزای دیگر است.

می‌توان گفت که چکش برق مهم‌ترین قطعه در Distributor است. این قطعه وظیفه دارد تا جریان فشار قوی برق را به سمت شمع‌ها بفرستد. این قطعه از دو بخش فلزی و پلاستیکی تشکیل شده است. بخش فلزی جریان برق را از زغال‌ها می‌گیرد و به سمت شمع‌ها می‌فرستد. بخش پلاستیکی نیز به پایه دلکو متصل شده است و از ایجاد اتصال جریان کوتاه جلوگیری می‌کند.

خازن دلکو نیز یکی دیگر از اجزای مهم این قطعه است که وظیفه تامین برق اضافه در صورت لزوم یا جذب جریان بیش از حد الکتریسیته را برعهده دارد. در صورتی که خازن را از Distributor حذف کنیم، احتمال سوختن این قطعه بر اثر نوسان جریان الکتریسیته وجود دارد.

پلاتین‌ها وظیفه قطع و وصل جریان را برعهده دارد. پلاتین‌ها دو بازو دارند که شامل بازوی ثابت و متحرک می‌شود. بازوی ثابت قطب منفی پلاتین است در حالی که بازوی متحرک قطب مثبت پلاتین محسوب می‌شود. این دو بازو از طریق یک اتصال با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. در صورت ایجاد خوردگی روی پلاتین‌های Distributor ، ارتباط الکتریکی بین آن‌ها به خوبی برقرار نمی‌شود.

هنگامی که دور موتور پایین است، پلاتین‌ها به آرامی جرقه می‌زنند اما پس از بالا رفتن دور موتور سرعت جرقه زنی بیشتر می‌شود چون سرعت کار پیشرانه بیشتر می‌شود. افزایش جرقه زنی موجب خواهد شد تا فشار بیشتری بر دلکو وارد شود و در گذر زمان کارایی پلاتین‌ها کاهش یابد. اگر همزمان با افزایش دور موتور و فشار دادن پدال گاز از سوی راننده جرقه زنی افزایش نیابد، راندمان پیشرانه کاهش می‌یابد و البته مصرف سوخت خودرو نیز افزایش خواهد یافت. دلیل این مشکل عدم تناسب سیستم جرقه زنی در عملکرد چهار زمانه موتور خودرو است.

حذف دلکو از خودروهای قدیمی

با معرفی سیستم‌های برقی جدیدتر همچون کوئل، دلکو به آرامی از خودروها حذف شد. همان‌طور که اختراع دلکو ابتکار آمریکایی‌ها بود، حذف آن نیز توسط آمریکایی‌ها صورت گرفت. نخستین بار شرکت فورد تصمیم گرفت تا به جای Distributor، روی هر سیلندر یک کوئل قرار دهد و اطلاعات هر سیلندر را به کامپیوتر خودرو یا ECU منتقل کند. اکنون کامپیوتر خودرو با استفاده از حسگرهایش که روی هر سیلندر قرار گرفته‌اند، اطلاع دقیقی از وضعیت هر سیلندر و نحوه جرقه زنی آن دارد. توزیع برق با سیستم جدید بدون واسطه صورت می‌گیرد و از این رو با افزایش دور موتور، راندمان پیشرانه کاهش نخواهد یافت.

حذف دلکو از سیستم برقی اتومبیل به خودروسازان کمک کرد تا در مصرف انرژی صرفه جویی کنند و علاوه برآن میزان کارآمدی خودروها را نیز افزایش داد. برای مثال در سیستم برق Distributor میزان جریان برق ارسالی به شمع‌ها براساس طول وایرها متغیر است اما در سیستم انژکتوری جریان برق ثابتی به تمام شمع‌ها ارسال می‌شود. علاوه برآن دلکو خودروهای کاربراتوری گاهی اوقات از تنظیم خارج می‌شود و تنظیم کردن آن نیز کار دشواری است.

تنظیم کردن Distributor چگونه انجام می‌گیرد؟

اگر احساس می‌کنید خودرو کاربراتوری شما دچار مشکل شده است و عملکرد موتور آن چندان مناسب نیست، ممکن است تا دلکو اتومبیل شما به تنظیم نیاز پیدا کرده باشد. برای تنظیم دلکو لازم است تا از یک مکانیک خبره کمک بخواهید تا این قطعه را باز کرده و تعمیر کند. البته اگر دست به آچار هستید، می‌توانید خودتان این کار را انجام دهید.

اگر Distributor تنظیم نباشد، هنگامی که خودرو روشن است می‌لرزد. برای این کار لازم است تا درب Distributor رو باز کنید و با چرخاندن پیچ، دور موتور آن را در حالت بالا و پایین تنظیم کنید. این کار را برای دورهای بالا و دورهای پایین آنقدر انجام دهید تا موتور در حالت درجا بدون لرزش کار کند و دود حاصل از احتراق به خوبی خارج شود. اگر در تنظیم موتور خودرو ناکام هستید، لازم است تا از یک تعمیرکار خبره برای تنظیم آن کمک بخواهید.

سوالات متداول